sistem penanaman padi di Sungai Manik 50-an & 60-an

Mahuroi banih

SUNGAI MANIK, TELUK INTAN, PERAK.

Sungai Manik, Teluk Intan Perak adalah kampung nang didiami oleh urang Banjar. Nenek moyang kita nang madam ka Malaysia dari Banjarmasin, Kalimantan Selatan mambawa sakali ilmu babandang dan ilmunya diturunakan pulang ka anak cucu. Pada era tahun 50-an sampai ka panghujung tahun 50-an imbah Malaysia diisytiharkan merdeka, parak sunyaan urang Banjar nang bagana di Sungai Manik maulah bandang hagan manampung kahidupan sahari-hari. Bahari mesen baluman ada lagi. Gawian di bandang sunyaan digawi saurang. Ada ai jua  lambu mangganii tuannya manarik badai wan maangkut barang. Bila mesen mula di bawa masuk ka Sungai Manik, gawian dibandang kada lagi ngalih. Sistem saliran banyu diulah. Bandang diulahkan paparitan. Panggunaan mesen kawa maringanakan gawian petani, taga ada haja kaburukuannya. Banyak urang anum di Sungi Manik jadi panganggur. Tapaksa ai urang nang anum baalah, cuba mancari rajaki ka bandar pulang. Sungai Manik makin maju, cara mausahaakan bandang turut jua baubah daripada satahun sakali mangutip hasil hudah kawa mangutip hasil 2 kali satahun. Wayahini urang Sungai Manik nang mausahaakan bandang di Sungai Manik kabanyakannya mawarisi tanah bandang paninggalan dari arwah nenek moyang bahari.

Sistem babandang pada panghujung tahun 50-an imbah Malaysia Merdeka.

Zaman ni kawa disambat zaman ngalih, sagala-galanya diulah saurang. Mesen baluman ada, nang ada tajak wan cangkul jua. Bibinian umpat jua turun kabandang mangganii nyaman lakas talah gawian. Bamacam-macam banih nang ada pada zaman ini, antaranya padi Radin Nyunyah, padi seraup, padi Mayang Rotan, padi Pulut Rambutan wan padi Mayang Pasir.

1. Manaradak.

Proses mambuang tunggul banih wan tajak rahat tanah bandang karing kada babanyu, imbah ditajak tanahnya dihungkar pulang wan cangkul.

2. Manyamai banih.

Lubang nang jaraknya sajangkal satiap lubang  diulah lawan batang kayu nang pangkal wan hujungnya bulat kaya halu. Masukakan 10 bigi banih ka dalam satiap lubang. Kambus pulang lubang wan tanah. Hijaakan banih tumbuh dalam sabulan. Biasanya rahat kaini, bandang dah babanyu. Musim hujan sudah bamula. Tampat maradih dibarasihi. Rumputnya dibuangi dahulu.

3. Maradih. 

Banih samaian dicabut, dibahagiakan ka babarapa tampat radihan di babarapa bahagian halui petak bandang supaya kaina kada jauh bangat handak maambil banih radihan. Banih samaian di tanam ka tampat radihan. Hijaakan banih sampai baumur sabulan. Masa ini bandang dah panuh wan banyu. Rahat kaini, di bandang banyak anak ikan.

4. Menajak rumput. 

Rumput nang tumbuh harus dibangaikan. Rumput di tajak, dikumpulakan dalam babarapa lunggukan dipanggil puntalan. Imbah saminggu, rumput puntalan ditabalikakan pulang supaya rumput mati rata atau. Rumput nang tarandam dalam banyu akan  maraput. Musim manangguk anak ikan dan sampai. Rumput nang hudah bangai diulah pagar kurungan, muhara kurungan dibuka ganal supaya nyaman ikan masuk ka kurungan bila dikapung. Rami banar kakanakan dapat manggagau dibandang sambil bakubang. Rumput nang hudah bangai ni kawa diulah baja. Imbah saminggu tarandam dibanyu, rumput nang hudah buruk tadi ditabur ka saluruh petak bandang.

5. Mananam.

Banih radihan nang baumur sabulan hudah kawa dicabuti, dibuat kadalam plastik tabal atau sampan imbahtu di tarik ka tampat mananam. Tanam anak banih wan kuku kambing. Banih mula maurai masa baumur 4 bulan. Banyu di bandang dikaringakan. Rahat kaini ikan dah ganalan. Urang turunan manggagau ikan. Ikan nang digagau kawa diulah ikan karing wan ikan wadi hagan simpanan lauk sampai musim ikan yang akan datang. Ngalih bangat amun handak mancari ikan bila musim karing. Amun ada ikan karing wan ikan wadi tu kira nyaman ai dah tu, kawa jua makan balauk ikan. Amun kadada basimpanan ikan karing wan ikan wadi, hadang ai musim banyu kaina hanyar baikan pulang.

6. Marumput.

Sambil mahadang banih babuah, sawat ai marumput, mambuangi rumput nang tumbuh bacampur wan banih. Rumput nang hudah dicabut dibuang ka paranggan.

7. Mangatam.

Banih nang hudah masak kawa dikatam awan ranggaman, imbahtu dikumpul, diikat sakacak-sakacak wan batang banih atau disambat gamai. Gamai dikumpulakan ka satu tampat pangumpulan di bandang. Gamai nang dikumpulakan dibawa bulik ka rumah wan lanjung. Amun hari kada hujan, gamai kawa dikumpulakan babarapa hari di bandang sabalum diangkut karumah. Gamaian nang diangkut dari bandang, disimpan ka dalam gudang manyimpan banih atau disambat kindai.

8. Mairik banih.

Gamaian diurai ka atas tikar, plastik atau atas palatar pairikan nang diulah parak wan kindai. Masa ni, ada urang badarau mairik banih. Ada jua nang maambil upah mairik gamaian. Tuan rumah akan manyiapkan malam hagan Urang nang datang mairik banih. Mairik banih baramai-ramai ni disambat baahui. Baahui dimulakan imbah solat isya’. Nyanyian baahui dinyanyikan sambil mairik banih di atas palatar pairikan. Baahui diadakan pada waktu malam iatu selepas solat isya imbah makanan. Kada tunggal lalakian haja nang umpat baahui, bibinian gin umpat jua banyanyian, baigal sambil mairik banih di atas palatar pairikan.

NYANYIAN BAAHUI

Kucing baling mamakan tapai

Mamakan tapai si salanjungan

Hora….

Banih bagayang maminta rapai

Minta dirapai saling tuntungan

Hora….Ahui…Ahui…

Daram-daram kita mawanyi

Wanyi dalam kayunya sintuk

Hora….

Caram-caram kita banyanyi

Nyanyian Manahan mata mangantuk

Hora…. Ahui…..Ahui…..

Kalu cangkirit malang-malang

Hingga sampai bayang-bayangnya

Hora……

Kalau bairik jangan maalang-alang

Hingga sampai habis gayangnya

Hora….Ahui….Ahui….

Balatuk sing patuk-patuk

Ia mamatuk si kayu jabuk

Hora…..

Teh kopi samangkuk-mangkuk

Pakai tatamba mata mangantuk

Hora…..Ahui…..Ahui…..

9. Manampi banih.

Banih nang hudah diirik akan ditampi, dianginakan dan diurui hagan maasingakan banih hampa wan banih banar. Gantang atau tim minyak gas digunaakan hagan manyukat banih nang hudah barasih, tarus kawa manantuakan hasil wan sukatan zakat banih. Banih nang hudah barasih akan dimasukakan ka dalam guni, imbah tu dijahit wan kulit bamban.

10. Manjual banih.

Banih di jual ka gudang banih di teluk anson. Harga banih bagantung  pada barat banih banar nang diantar. Banih nang handak diulah baras dijamur 2 hari sabalum diantar ka kilang. Banih nang handak diulah stok makan disimpani kadalam kindai, banih stok makan ni diantar ka kilang saikit-saikit maikut kaparluan kaluarga. Bayaran upah mangilang wan mamproses banih kawa dibayar awan duit atau kawa bagi urang nang kada baduit, bayarannya kawa haja jua diganti awan baras. Baras nang hanyar di proses dikilang disambat baras hanyar. Rahat kaini banyak kulaan datangan bailang, handak marasani baras hanyar.

11. Paung.

Banih nang hagan diulah paung dihijaakan masak ripu di bandang. Banih paung dikatam badudi. Gamai ditaruhi baasing. Bila hudah parak musim nang akan datang hanyar diirik, dihilai, dihuroi hagan mambarasihi wan maasingakan banih hampa.

Tajak

Sistem babandang di Sungai Manik, Teluk Intan Perak pada tahun 60-an :-

Pada zaman tahun 60-an sistem babandang hudah mula baubah. Sistem paalihan cara dari mangatam dan mairik banih diganti awan cara mangarat dan mamukul banih. Kadua-dua sistem masih digunaakan sampai ka awal tahun 70-an, Urang kampung ada nang mangatam dan ada jua nang mangarat. Kilang mini hudah diulah di kampung. Urang kampung kada lagi mambawa banih hagan diulah baras ka gudang banih di Teluk Anson. Paraih banih jua dah ada, urang kampung anjual banih ka paraih haja. Bila banih sudah dikarat, maka lagu baahui jua hudah kada dinyanyiakan lagi. Pada masa ini, ada yang pacaya wan samangat banih. Banih kada bulih dipukul, kaina samangatnya hilang. Jadi sampai ka patangahan tahun 70-an, masih ada urang kampung nang mairik banih. Tahun 70-an hanyar sistem mangarat kawa dijalankan sapanuhnya. Pada zaman ini, urang Sungai Manik masih babandang satahun sakali.

1.       Manaradak.

Proses mambuang tunggul banih wan tajak rahat tanah bandang karing kada babanyu, imbah ditajak tanahnya dihungkar pulang wan cangkul

2.       Marandam banih.

Banih dirandam talu malam imbahtu diangkat ka pinggir kong. Guni banih dipadatakan. Biarkan sampai akar banih malatik.

3.       Manampak

Tapak tampakan dilingaii. Di bawah sakali dilapiki wan daun nyiur, imbahtu dilapisakan pulang wan palapah pisang satabal kira-kita sainci. Lumpur dikaut, diangkut ka tapak tampakan imbahtu dirataakan. Tabur banih nang hudah malatik akarnya tadi ka atas tampakan. Tudungi banih tampakan wan daun pisang. Bila umur anak banih bausia 10 hari, kawa ai manyambung mambajak tanah  di petak bandang nang balum talah di bajak. Hijaakan banih tumbuh di tampakan sampai baumur 25 hari.

4.       Manyamai.

Anak banih di tampakan diungkap sakaping-sakaping nang ganalnya dalam  2 tabah. Banih tampakan diandak ka atas plastik tabal, imbahtu di tarik ka tapak samaian. Pastikan tapak samaian dah barasih. Anak banih di tampakan nang baumur 25 hari di alih ka tapak manyamai pulang. Kuku kambing digunaakan hagan mananam banih samaian. 

5.       Manajak rumput. 

Rumput nang tumbuh harus dibangaikan. Rumput di tajak, dikumpulakan dalam babarapa lunggukan dipanggil puntalan. Imbah saminggu, rumput puntalan ditabalikakan pulang supaya rumput matian. Rumput nang tarandam dalam banyu akan  maraput. Musim manangguk anak ikan dan sampai. Rumput nang hudah bangai diulah pagar kurungan, muhara kurungan dibuka ganal supaya nyaman ikan masuk ka kurungan bila dikapung. Rami banar kakanakan dapat manggagau dibandang sambil bakubang. Rumput nang hudah bangai ni kawa diulah baja.Imbah saminggu tarandam dibanyu, rumput nang hudah buruk tadi ditabur ka saluruh petak bandang

6.       Maradih. 

Banih samaian dicabut, dibahagiakan ka babarapa tampat radihan di babarapa bahagian halui petak bandang, biasanya di tampat mulaan, panangahan wan panghujung supaya kaina kada jauh bangat handak maambil banih. Banih samaian di tanam ka tampat radihan.Hijaakan banih sampai baumur sabulan.Masa ini bandang dah panuh wan banyu. Rahat kaini, di bandang banyak anak ikan

7.       Mananam.

Banih radihan nang baumur sabulan dicabut dibuat ka dalam plastik tabal atau sampan imbahtu di tarik ka tampat mananam. Tanam anak banih wan kuku kambing. Urang kampung bibinian wan lalakian turunan ka bandang maulah gawian sasamaan. Sistem giliran badarau mananam diulah sampai habis giliran mananam di satiap bandang kaliling kampung. Tuan bandang akan manyadiaakan makanan wan minuman. Biasanya pagi dimasakakan nasi pulut lauknya ikan wadi. Makanan tadi diandak ka dalam sampan, nyaman mambawa makanan ka tampat dimana urang mananaman. Banih mula maurai masa baumur 4 bulan. Banyu di bandang dikaringakan. Rahat kaini ikan dah ganalan. Urang turunan manggagau ikan. Ikan nang digagau kawa diulah ikan karing wan ikan wadi hagan simpanan lauk sampai musim ikan yang akan datang. Dahulu di bandang banyak puhun hampalam ditanam di paranggan, biasanya musim hampalam sama wan musim mananam. Hampalam diputiki, dijual ka paraih. Duitnya kawa manukar pensel anak sakulah.

8.       Marumput.

Sambil mahadang banih babuah, sawat ai marumput, mambuangi rumput nang tumbuh bacampur wan banih. Rumput nang hudah dicabut dibuang ka paranggan.

9.       Mangarat.

Banih nang hudah masak dikarat wan pisau pangarat, imbahtu dikumpul satuyuk-satuyuk dalam satangah pamaluk. Imbah dituyuk, lalakian akan maangkut banih ni hagan dipukul.  Mangarat diulah sacara badarau. Urang kampung bibinian  turunan ka bandang maulah gawian sasamaan. Sistem giliran badarau ka bandang diulah sampai habis giliran badarau sakaliling kampung.

10.   Mamukul.

Banih nang hudah di karat kada magan dihijaakan lawas, takutan ari hujan. Banih akan rusak amun tarandam ka banyu. Urang lalakian turunan badarau mamukul banih sasamaan. Sistem giliran badarau ka bandang diulah sampai habis  bandang sakampungan di pukuli.  Banih nang hudah urang bibinian tuyuki tadi diikat wan tali pamukul supaya kada tahambur. Banih dibawa ka pamukulan. Banih di pukulakan ka atas tangga nang diandak dalam tong banih. Proses mamukul banih diulah hagan mamisahkan banih dari tangkainya, Tong banih di andaki layar kulilingannya supaya banih nang dipukul kada takaluar dari tong banih. Banih nang dikumpulakan dalam tong banih dimasukakan ka dalam guni manggunaakan tim minyak gas. Guni banih dijahit wan kulit bamban.

11.   Manjual banih.

Banih di jual ka paraih banih. Banih dalam guni di bawa ka pinggir jalan supanya nyaman paraih maangkut banih. Paraih manimbang banih wan dacing pikul. Banih nang handak diulah simpanan paung wan baras di bawa bulik ka rumah, dijamur imbah tu dianginakan hagan mambuangi ratik wan hampanya.

12.   Mangilang banih.

Banih nang hudah barasih dibawa ka kilang hagan di proses manjadi baras. Dahulu ada kilang banih halui di Parit 7B Permatang, Sungai Manik.

13.   Paung.

Banih nang hudah dijamur, dibarasihi ratik wan hampanya imbah tu dimasukakan ka dalam guni. Banih disimpani ka dalam gudang di barumahan. Bila dah parak musim akan datang hanyar dikaluarakan dari gudang.